Cilj ove arhitektonske instrukcije je da istraži korene slobodnog zidarstva u istočnom delu Srbije i osvetli od zaborava porodicu Draškoci koja je dala veliki doprinos u razvoju Kraljevske umetnosti u Braničevskom okrugu.
Organizovanog delovanja slobodnih zidara u tadašnjoj Požarevačkoj nahiji nije bilo. Braća sa druge strane Dunava iz Bele Crkve bila su aktivna u loži StellaOrientalis, najpre na Orijentu Zemun, azatim Pančevo. Na području grada Vršca radile su dve lože Egalitas i loža Pri steni istine. U susednoj Rumuniji, braća su radila u loži Zvezda Dunava. Priča o plemićkoj familiji Draškoci, koja se doselila iz Slovačke, zasnovana je na istorijskim činjenicama i na obilnoj dokumentaciji, a počinje 1868.godine dolaskom apotekara Jovana Draškocija. Doselile su se dve porodice u Srbiju po međunarodnom konkursu koji je knez Mihailo raspisao za lekare i apotekare.
Kraljevina Srbija za vreme kneza Mihailaje ušla u periodznačajnih reformi,koje je preduzeo obrazovan srpski knez želeći da unapredi i razvije našu državu po evropskim uzorima. U zemlji koja se uzdizala, gradila, gde je u sklopu započetih reformi kneza Mihaila sve bilo u zamahu i posao apotekara se dobro razvijao i donosio značajne prihode.Ovde u Srbiji Draškocijevi su pronašli drugu otadžbinu, slobodu, dobru zaradu i bolji život za svoju decu. Kornel Draškoci apotekar je po prirodi svoga posla sarađivao i sa zdravstvenim i humanitarnim organizacijama, bio je angažovan i u Društvu za potpomaganje i vaspitanje sirotne dece.
Dvadeset godina posle Kornelove smrti, na pogrebu njegovog bratanca Julija, rudarskog inženjera, 3 februara 1940 godine u Beogradu, iz posmrtnog govora inž. B. Vučkovića, koji se u ime srpskih masona opraštao od brata – masona, i tek tada familija i javnost su saznali da je Kornel Draškoci, bio je jedan od osnivača slobodno zidarske lože ,,Svetlost Balkana,, a docnije i lože ,,Sloga, Rad i Postojanstvo,, . Istovremeno je rečeno da je i Julije Draškoci bio slobodni zidar.
Kako je masonerija u tim godinama bila tajna organizacija, zatvorena za javnost, često sa podozrenjem vlasti prema njihovim skupovima i akcijama, prirodno je što o ovoj aktivnosti Kornelija Draškocija da porodica nije upućena u njegovu pripadnost nekoj od masonskih loža.
Zahvaljujući sačuvanim arhivama masonskih loža, zna se da je u ložu ,,Svetlost Balkana,, uneta svetlost 20.10.5876 pod zaštitom Velikog Orijenta Italije. Osnivači su bili italijanski konzul u Beogradu Luiđi Joanion, garibaldijevac – dobrovoljac Ićilio Dela Bona i nekoliko Srba, među kojima je bio i apotekar Kornel Draškoci. Starešina lože bio je doktor Marko Polak, koga je na mestu starešine nasledio Mihajlo Vatrović, profesor Velike škole arheologije i upravnik narodnog muzeja, koji je vršio 1882 godine prva naučna iskopavanja u Viminacijumu. On je dao veliki doprinos kako radu ove lože tako i razvoju masoneriji u Srbiji uopšte. Loža je imala 43 člana, priključila su se braća koja su činila elitu Beograda, koja su u profanom životu bila profesori Velike škole, lekari, inženjeri, političari, učitelji, trgovci, slikari i zlatari.
Braća u loži su se isticala u humanitarnim akcijama, posebno u vreme Srpsko-turskih ratova, pružanjem pomoći narodu posle srpskih poraza u bitkama kod Knjaževca i Negotina. Zbog neslaganja u koncepciji organizacije i širenju slobodnozidarske ideje, članstvo u loži počelo je da se osipa, pa je jedan deo braće osnovao novu ložu ,,Srpska zadruga,, kojoj je starešina bio Emilijan Josimović. Profesor Velike škole.Obe lože su radile do 5883 godine, kada su uspavane.
Ložu ,,Sloga, Rad i Postojanstvo,, na orijentu Beograd je osnovana 5883 – 5940. Osnovalo je 12 masona iz lože ,,Svetlost Balkana,, i Srpske zadruge na poziv Mihaila Valtrovića 10 septembra 5883 godine, među kojima je bio i Kornel Draškoci.Prostorije ove lože su bile u Starom zdanju. Prema spiskovima i matrikulama braće lože ,,Sloga, Rad i Postojanstvo,, bili su Kornel i Julije Draškoci, stric i bratanac. Ova loža nije bila zadovoljna ponašanjem lože matice Veliki Orijent Italije, došlo je do velikih neslaganja i znatan broj masona je zatražio otpust. Posle više pregovora o novoj matici, loži zaštitnici, osnovana je loža ,,Pobratimstvo,, sa starešinom Đorđem Vajfertom, pod zaštitom Velike lože u Pešti, pod zaštitom Velike lože Ugarske.
Sa izbijanjem Prvog svetskog rata većina masona našla se u jedinicama. Prestao je svaki ritualni deo Rada. Masoni su svako prema svom ratnom rasporedu i svojim sposobnostima obavljali zadatke u vojsci. Najviše slobodnih zidara bilo je na Solunskom frontu. Među njima bio je i brat Julije Draškoci, rudarski inženjer.
Julije je iniciran 1914 godine, bio je i član Srpskog lekarskog društva i odbora društva Crvenog krsta. U Svilajncu 1885 godine osnovao je i Resavsku štedionicu, čiji je bio i predsednik.
Jovan Draškoci, inženjer agronomije bio je rotarijanac, čarter član RK Morava – Ćuprija. (kao što piše naš brat Dejan dašić str 340 Azbuka Rotarija.) Iniciran je 5932 godine u loži ,,Šumadija,, na Orijentu Beograd.
Ivan Draškoci je pored prof Andrije Gamsa izabran za velikog oficira Velike Lože
Jugoslavija 5991 godine. Tako da 27 Juna 1991 godine jedan broj braće iz Velike Lože Jugoslavija biva uzdignut na 32° u Pragu, pod okriljem V.S.J.J. SAD i njenog Suverenog Komandera Fraderika Klajknehta, među kojima su Zoran Nenezić, Milan Lajhner, Slobodan Ćeran i dr., a 23. Novembra 1991 godine u Pragu, stvara se (obnavlja rad) Vrhovni Savet Škotskog Rituala Jugoslavije. Za Suverenog Komandera je izabran Zoran Nenezić. Nenezića će naslediti Lazar Ristovski kao Suvereni Komander, a Ristovkog Ivan Draškoci.
To je svakako bio period uspona i procvata masonerije na našim prostorima. Brat Malešević je iznenadao preminuo 2002 godine, a njega na mestu Suverenog Komandera nasleđuje brat Dragutin Zagorac, koji i danas obalja ovu uzvišenu dužnost. Vojin Draškoci je bio pored Ivana uključen u rad rektivirane VL Jugoslavije.Obojica su se preselila na ,,Večni Istok,,
U Beogradu, u Svilajncu i Velikom Gradištu, neki od potomaka i rođaka Jovana Draškocija, ostavili su dubok trag: svojim predanim radom, svojom odanošću ka svojoj novoj domovini Srbiji, učešćem u svim ratovima, plemenitošću, bezrezervnim zalaganjem i podrškom svakoj humanitornoj akciji ličnim angažovanjem u svim društvima i udruženjima za poboljšanje života u svom mestu, u svojoj okolini, za napredak države u kojoj su živeli, stvarali i sticali dobra a da su pre svega bili ,,dobri ljudi na dobrom glasu,,.
Članovi porodice Draškoci u Velikom Gradištu su bili osnivači prve apoteke kao i prve štamparije 5892 godine, Gutemberg koju je vodila Moricova supruga Ana, dok je sin Svetozar Oto učio zanat u Lajpcigu, štampali su i prve gradištanske novine Pek.Olga Draškoci operska pevačica je zajedno sa Vlastimirom Pavlovićem Carevcem otvorila prvu opersku scenu u okolini.
Nove lože koje nastaju na području Braničevskog okruga umnogome slede masonski duh porodice Draškoci.
Rekao sam.
MKUSP, PLDJV